Hidroinformacioni Sistem Drina

Drina

Sliv reke Drine je jedan od najvažnijih vodenih i energetskih resursa na Balkanu, ali do sada nije dovoljno stavljen u funkciju. Površina sliva reke Drine je oko 19 570 km2. Najveći deo njenog sliva, oko 62%, nalazi se na teritoriji Srbije i Crne Gore (Republika Crna Gora 31,5%, Republika Srbija 30,5%), oko 37% sliva pripada teritoriji Bosne i Hercegovine (najveći deo Republici Srpskoj), dok Republici Albaniji pripada nešto manje od 1% sliva Drine.

Srednja nadmorska visina sliva reke Drine je 934 mnm, a visine se kreću od 75 mnm na ušću, do preko 2500 mnm na najvišim planinama. Prosečne višegodišnje padavine na slivu reke Drine iznose oko 1100 mm. One se kreću od 700 mm na severnom i istočnom delu sliva (Badovinci-Sjenica) do 3000 mm na izvorišnom delu Lima na Prokletijama. Prosečan proticaj reke Drine na ušću je nešto veći od 400 m3/s. Reka Drina ima uglavnom snežno-kišni režim sa obilnim vodama u proleće, usled topljenja snega i od prolećnih kiša, sa izraženim minimumom u avgustu i septembru i neujednačenim, po prostoru i vremenu, jesenjim maksimumom. Generalno, južni delovi sliva su znatno bogatiji vodom nego centralni i severni. Sa planinskih područja na južnim delovima sliva, koja dobijaju veću količinu padavina, javljaju se specifični oticaji veći od 15 l/s po km2. U centralnom delu sliva specifični oticaji se kreću od 10-15 l/s po km2, dok se na krajnjem severnom ravničarskom delu sliva specifični oticaj smanjuje i do 2 l/s po km2.

U ovom trenutku najvažniji vid korišćenja vodnih resursa na slivu reke Drine predstavlja korišćenje njenog hidroenergetskog potencijala. Do sada je na slivu reke Drine izgrađeno 9 hidroelektrana (HE Uvac, HE Kokin Brod, HE Bistrica, HE Potpeć, HE Piva, HE Višegrad, HE Bajina Bašta, RHE Bajina Bašta i HE Zvornik) koje imaju ukupnu instalisanu snagu od 1932 MW i prosečnu godišnju proizvodnju od 6350 GWh.

Značaj i razvoj

Na slivu Drine moguće je izgraditi značajne nove hidroenergetske kapacitete, koji bi omogućavali dodatnu godišnju proizvodnju električne energije veću od 7000 GWh/god. Izgradnja ovih hidroenergetskih objekata podrazumeva izgradnju velikih akumulacija, čime bi se omogućilo: navodnjavanje više desetina hektara poljoprivrednog zemljišta u Srbiji (Mačva, Srem) i Bosni i Hercegovini (Semberija), vodosnabdevanje više miliona ljudi, snabdevanje vodom industrijskih postrojenja u Srbiji, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori, smanjenje rizika od poplava na čitavom slivu Drine i delu sliva Save, kao i poboljšanje kvaliteta vode.

Višenamensko korišćenje voda reke Drine predstavlja osnov razvoja celokupnog slivnog područja, a i šire. Ali i pored toga što predstavlja jedan od najvažnijih vodnih i energetskih resursa na Balkanu, sliv reke Drine do sada nije dovoljno iskorišćen. Činjenica je da budući razvoj na slivu Drine nije jednoznačno definisan, zato što postoji neusklađenost interesa različitih subjekata: vlade Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine (Republike Srpske i Federacije BiH), elektroenergetske kompanije koje proizvode električnu energiju korišćenjem hidro potencijala drinskog sliva a imaju plasman na različitim područjima, lokalne samouprave i komunalna preduzeća, privredni subjekti, različite organizacije za očuvanje prirodnih vrednosti i dr.

HIS Drina

Hidro-Informacioni Sistem (HIS) „Drina“, šire posmatrano, je tehnički sistem za podršku upravljanju vodnim resursima na slivu i sastoji se od većeg broja međusobno povezanih komponenti hardvera, softvera, mernih objekata i instrumenata i korisnika sistema. Uže posmatrano, Hidro-Informacioni Sistem „Drina“ je organizovani skup podataka i softverskih komponenti, koji se oslanja na odgovarajuću opremu i hardver, i koji se nalazi u službi namenski obučenih tehničkih lica.

HIS „Drina“ se sastoji od skupa softverskih komponenti različite namene koje su izgrađene nad distribuiranim relacionim bazama podataka, a po svom dizajnu orijentisane: na korisničku upotrebu (aplikacije) ili na sistemsko izvršavanje u realnom vremenu (servisi), kao i na specijalizovano administriranje (off-line alati). U tom smislu Hidro-Informacioni Sistem „Drina“ se sastoji sledećih podsistema: centralnog servera, većeg broja akvizicionih servera i većeg broja serversko-klijentskih funkcionalnih celina koje se nazivaju korisnički podsistemi (koji čine korisnički server i određen broj specijalizovanih HIS programa koji kao klijenti pristupaju korisničkom serveru).

Najvažniji ciljevi razvoja i primene ovakvog sistema su sledeći:

Podrška procesu odlučivanja na distribuirani način u okviru upravljanja slivom reke Drine, uspostavljanjem i promovisanjem sistema za koordinaciju i saradnju.
Povećanje efikasnosti prilikom zajedničkog (grupnog) donošenja odluka na slivu Drine, korišćenjem softverskih alata (simulacija, optimizacija, predviđanja i vizuelizacija) kao praktičnog sredstva podrške tokom pregovora.
Donošenje najpovoljnijih operativnih upravljačkih odluka u kriznim situacijama (periodi povodnja, malovodni periodi, havarijske situacije u slivu itd).
Stvaranje uslova za izbor optimalnih rešenja integralnog uređenja, zaštite i korišćenja voda sliva reke Drina uzimajući u obzir ciljeve svih korisnika prostora.
Praktične preporuke, usmerene ka krajnjim korisnicima, u vezi konkretnih pitanja, planiranja i upravljanja vodnim resursima u fazi razvoja sistema.
Edukacija stručnog kadra, putem distribucije rezultata razvoja i primene sistema za podršku odlučivanju u vidu naučnih i stručnih publikacija.

Ostvarivanje obaveštenosti, razumevanja i učešća javnosti u procesu upravljanja i zaštiti vodnog okruženja.